Thời nhà Đường Trung Quốc, bắt đầu từ năm 618 cho đến năm 907. Năm 618, Lý Uyên lên ngôi Hoàng đế lập ra nhà Đường, chấm dứt các cuộc nội loạn chia rẽ Trung Nguyên hàng trăm năm. Thời Đường, văn minh Trung Hoa phát triển vô cùng cường thịnh, bất kể là về chính trị, kinh tế hay quân sự đều đạt đến đỉnh cao, đất nước thái bình lâu dài. Đặc biệt khi nhà Đường trở thành trung tâm giao lưu kinh tế và văn hóa giữa các quốc gia châu Á, là trang huy hoàng nhất trong lịch sử châu Á. Thời kỳ này tiếp thu văn hóa Ấn Độ, Ba Tư và hòa nhập vào văn hóa Trung Quốc. Từ tranh tường, chạm khắc, sách, tranh, thêu lụa, tượng đất nung và trang phục, nó phản ánh đầy đủ sự phát triển và thịnh vượng của văn hóa thời bấy giờ. Khi đó nghề tơ tằm có bước tiến dài. Con đường tơ lụa phồn thịnh giúp các dân tộc giao lưu mạnh mẽ hơn. Bởi thế trang phục thời kỳ này thực sự đạt đến mức độ sáng tạo nghệ thuật rất cao.
Đó là lý do khiến trang phục phụ nữ thời kỳ này phóng khoáng hơn. Phụ nữ sống trong thời nhà Đường không còn quá bó buộc vào những hủ tục phong kiến của đạo Nho. Ở các gia đình quý tộc, phụ nữ có quyền được để lộ da thịt ở phần cổ, nhưng thấp đến đâu thì còn tùy thuộc vào địa vị của họ trong xã hội.
Thời kỳ này, sự phân biệt giai cấp được thể hiện rất rõ, cụ thể là vải lụa, len và vải lanh gần như chỉ dành cho các tiểu thư hay giới quý tộc. Dân thường thì dùng da thú và những loại trang phục khá thô sơ khác. Trang phục của phụ nữ thời Đường có đặc điểm là màu sắc tươi sáng, chất liệu rất nhẹ thậm chí trong suốt, tinh xảo và uyển chuyển. Màu sắc trang phục cũng là thứ để nhận dạng cấp bậc, ví dụ như màu tím, đỏ, lục lam và xanh lục thuần túy theo thứ tự là những màu đại diện cho giai cấp quan lại. Màu vàng kim đã được quy định trở thành màu độc quyền của hoàng đế và hoàng tộc, dần dần phát triển thành biểu tượng của quyền lực đế quốc.
Vào giai đoạn hưng thịnh, những bộ trang phục của nhà Đường thường được kết hợp với váy, áo khoác ngoài mỏng manh.
TRANG PHỤC NAM NHÂN
Màu sắc của trang phục còn bị chi phối bởi quy luật Âm dương – Ngũ hành, thông thường các màu tối được yêu thích hơn. Theo học thuyết Ngũ hành, màu tím, xanh, đen, đỏ và vàng thể hiện cho Đông, Tây, Nam, Bắc và Trung tâm. Màu vàng được chỉ định là trung tâm và cũng đại diện cho Trái Đất. Vì vậy, quần áo của Hoàng đế thường có màu vàng.
Ngoài ra, trên bề mặt, màu sắc trang phục thể hiện sự tôn trọng đẳng cấp của “Quân, thần, quý, tiện”. Kỳ thực, ở một góc nhìn khác, không gian khác, màu sắc chính là tạo thành các hình thức sinh mệnh tồn tại khác nhau. Bởi tầng cấp khác nhau, hạt phân tử cũng khác nhau, đương nhiên quang phổ (màu sắc) của chúng cũng khác nhau.
Ngoài ra, quan lại thời Đường khi ra vào cấm cung phải đeo “ngư phù” để khẳng định địa vị của mình, đồng thời phòng ngừa kẻ gian. Thông thường ngư phù để trong một chiếc túi nhỏ, đeo bên mình. Thời Đường ngư phù tùy thân có hai chiếc, một đeo bên phải, một đeo bên trái. Bên trái xuất trình khi vào, bên phải xuất trình khi ra. Quan từ tam phẩm trở lên mặc áo tím đeo túi trang sức bằng vàng, quan từ ngũ phẩm trở lên mặc áo đỏ, đeo túi trang sức bằng bạc. Đó chính là chế độ “chương phục” dành cho hệ thống quan lại thời Đường.
TRANG PHỤC NỮ NHÂN
Thời Đường, trang phục phụ nữ được coi là đặc sắc bậc nhất trong lịch sử. Người phụ nữ thời Đường trong những bộ trang phục truyền thống trở thành những bông hoa xinh đẹp khoe hương sắc truyền cảm hứng cho biết bao thi nhân, văn nhân.
Phụ nữ thời nhà Đường chọn cho mình loại áo có cổ áo rộng hơn, váy dài thướt tha nhưng mang lại vẻ ngoài thoáng mát hơn so với các triều đại trước. Trang phục của triều đại nhà Đường về cơ bản là mặc 3 mảnh vải gồm: váy, áo choàng, áo lót. Chất liệu vải thường mỏng manh, nhẹ nhàng. Kiểu dáng trang phục của phụ nữ thời này phổ biến là tay ngắn, váy ngắn, tay áo rộng, váy dài, áo lụa choàng hoặc áo ngắn bỏ trong váy, khoác khăn lụa trùm qua vai.
Áo lót được thiết kế không có dây, may giống váy quây và đẩy lên cao phía trên nhằm tôn lên nét gợi cảm, tròn trịa của người con gái. Ở các triều đại trước, cổ áo của người phụ nữ phải bắt chéo hai vạt với nhau, không được kéo thấp quá khe ngực thì đến đời Đường quan niệm đã thay đổi. Áo lót được để lộ, có thể dùng áo choàng dài hoặc áo choàng tay ngắn để che chắn một phần.
Không chỉ ưa chuộng phong cách mặc gợi cảm, phụ nữ thời Đường còn có sự phá cách trong trang điểm. Kiểu búi tóc vọng tiên, búi tóc rủ hai bên, trang điểm trán vàng và lông mày xanh được ưa chuộng. Họ thường kẻ lên trán hình bông hoa sen đang nở rộ để biểu thị việc người con gái đang ở độ tuổi đẹp nhất.
Phụ nữ Trung Nguyên cũng có thêm nhiều lựa chọn trang phục đa dạng hơn theo kiểu Tây Vực (phía Tây) hoặc kiểu người Hồ (phía Bắc): Ống tay áo hẹp, cổ bẻ quần hoa, dày vải, đội mũ Hồ vành cong. Từ thời Thịnh Đường trở về sau này, trang phục rộng rãi hơn, dần dần thịnh hành tay áo rộng. Đây là mốt quần áo thịnh hành, giống như dáng tiên lúc ẩn lúc hiện, lụa quấn quanh người bồng bềnh bay theo gió.
Khăn choàng của phụ nữ được xếp nếp theo nhiều cách khác nhau, phổ biến hơn là kiểu một đầu được cài cúc trước ngực và đầu kia vòng ra sau quanh vai và lưng, sau đó quàng vào giữa hai cánh tay trước cơ thể. Khăn choàng nặng hơn cũng có thể được xếp nếp từ sau ra trước, giao nhau ở phía trước ngực, gần giống như một chiếc áo cánh và cũng có tác dụng bảo vệ khỏi cái lạnh. Ngoài ra còn có kiểu khăn choàng sợi mỏng và nhẹ để đi ra phía sau và treo sau thân ở hai đầu. Khăn choàng được sử dụng vào cuối thời nhà Đường cực kỳ dài và cách uốn lượn của chúng cũng vòng vèo hơn.
Đó chính là dụng ý “Thiên nhân hợp nhất” của người xưa. Trang phục nữ thời Đường rất giống với trang phục các tiên nữ trên trời, vừa thướt tha, kiều diễm, lại vừa kín đáo, nhuần nhị. Con người cổ đại tôn thờ, sùng ngưỡng Thần, luôn lấy trang phục, hành vi, phẩm chất của Thần mà đối chiếu, noi theo. Vậy nên trang phục thời ấy cũng mang được những nét thần thánh như vậy.
Căn cứ theo “Hậu Hán thư”, mọi xu hướng thời trang của Đường triều đều bắt nguồn từ thành Trường An. Theo đó: “Người trong thành búi tóc rất cao, ai ai cũng búi cao tới gần một xích; người trong thành thích kẻ lông mày, có người còn kẻ dài tới nửa trán; người trong thành may tay áo rất rộng, phải tốn tới hàng xếp vải…”
Vậy mới thấy, vào thời bấy giờ, Trường An không chỉ là trung tâm chính trị, văn hóa, mà còn trở thành “kinh đô thời trang” của Đường triều.
Xét về tổng thể, phụ nữ thời Đường theo đuổi ba xu hướng làm đẹp: Về hình thức: chuyển từ kín đáo sang hở hang. Về trang sức: chuyển từ đơn giản sang phức tạp. Về phong cách trang phục: chuyển từ giản dị sang xa hoa. Về hình thể: chuyển từ thanh mảnh sang đẫy đà.
Cụ thể mà nói, kiểu cách thời trang của phụ nữ Đường triều thể hiện qua 5 phương diện: kiểu tóc, dáng lông mày, môi, ngực và y phục. Vào thời kỳ này, phụ nữ thường để tóc theo 3 kiểu chính: Tóc xõa cho các thiếu nữ chưa chồng, tóc búi cao sát đầu cho người đã có chồng, và tóc búi cầu kỳ dành cho giới quý tộc. Lúc bấy giờ, những người phụ nữ có địa vị trong xã hội rất ưa chuộng các kiểu búi cao và lớn như: búi đôi, búi mây, búi hình hoa… Thậm chí, để tăng thêm độ “kỳ quái” cho mái tóc của mình, họ còn sử dụng thêm nhiều trang sức được chế tác vô cùng tinh xảo.
Về cách trang điểm cho lông mày, phụ nữ thời này thịnh hành hai kiểu vẽ: vẽ lông mày mảnh và dài, hoặc kẻ khuôn lông mày rộng, nhưng ngắn. Điểm chung của họ là đều tô lông mày nhạt. Bởi vậy, khi miêu tả về “nét xuân sơn” của nữ nhân Đường triều, cổ nhân thường hay dùng cụm từ “đạm tảo nga mi” (lông mày tô nhạt).
Đường triều cũng là thời đại đánh dấu sự ra đời của son môi tại Trung Hoa. Lúc bấy giờ, son được chế tạo từ một chút đất sét đỏ, khoáng và mỡ động vật, có tên gọi là “ô cao”. Khi mới ra đời tại Trung Quốc, son môi chủ yếu được đựng trong những hũ nhỏ với nhiều hình dạng khác nhau, rất tiện lợi và có thể mang theo người.
Có thể nói, điểm “đáng nể” nhất của phụ nữ Đường triều chính là sự phóng khoáng và cởi mở trong trang phục. Họ thường chọn những chiếc áo cổ rộng, đai lưng nâng lên phía trên ngực, biến thành váy không có đai, khoe trọn vẻ đẹp đẫy đà và những quyến rũ trên cơ thể. Bởi vậy, trên trang nghiên cứu lịch sử Qulishi.com, có học giả đã bình luận: “Về việc khoe ngực, không triều đại nào trong lịch sử có thể so sánh với phụ nữ Đường triều.”
Lịch sử về sự phát triển của phong cách trang điểm, kiểu tóc, phụ kiện và trang phục qua các thời kì nhà Đường.
Đầu thời Đường (618-650), phong cách trang điểm tổng thể của thời kỳ này vẫn là nhẹ nhàng và thanh mảnh.
- Lông mày: lông mày giống như mặt trăng cong, phía trên rõ ràng và có quầng sáng nhẹ ở phía dưới.
- Môi: kiểu môi đầu đời Đường vẫn thanh mảnh và đẹp.
- Hoa điền : chấm đơn giản hoặc hình hạt nhỏ giọt.
- Kiểu tóc : búi đôi, kiểu tóc phổ biến của vùng Giang Nam.
- Trang sức tóc: trâm cài hoa vàng, búi hai bên.
- Váy: trong thời nhà Tùy và đầu nhà Đường, tay áo mỏng và hẹp là mốt, và “váy nhiều màu” rất phổ biến đối với trang phục của phụ nữ.
Thời Ngô Chu (651-712), với sự ra đời của thời đại Võ Tắc Thiên, trang điểm của phụ nữ trở nên lộng lẫy và đẹp hơn.
- Lông mày: lông mày nhọn và có quầng ở cuối.
- Môi: kiểu môi đầy đặn dần.
- Hoa điền: lấp đầy trán, phức tạp và nhiều màu sắc.
- Xiehong: lông mày, mắt và má được đánh phấn hồng đậm, phong cách phong phú và nhiều màu sắc hơn.
- Kiểu tóc: búi chéo là một trong những kiểu tóc hàng ngày của phụ nữ thời bấy giờ.
- Trang sức tóc: đồ trang trí tóc trở nên phổ biến, với nhiều loại hoa bằng vàng và đá quý.
- Váy: trong thời kỳ phụ nữ tham gia chính trường, kiểu váy đã thay đổi từ kiểu dáng mảnh mai mỏng manh trước đây sang kiểu dáng dài thướt tha, eo váy dần dần hạ xuống.
Thời hoàng kim của nhà Đường (713-755), khi thời đại Võ Tắc Thiên qua đi, trang điểm của phụ nữ lại trở nên nhẹ nhàng hơn.
- Lông mày: lông mày lá liễu.
- Má: phấn đỏ được thoa dưới lông mày cho đến khi má đầy đặn, được gọi là trang điểm quầng.
- Môi: trong thời kỳ hoàng kim của triều đại nhà Đường, phong cách môi đầy đặn, dày và tròn đạt đến đỉnh cao.
- Hoa điền: được làm sẵn bằng vàng, ngọc trai và cui, và được dán lên trán.
- Kiểu tóc: hai bên tóc mai đánh phồng bồng bềnh, phần tóc phía sau buông xõa sau gáy rồi búi lên, đầu búi hình bánh rán.
- Trang sức tóc: hạt vàng và vòng cổ pha lê, khảm kẹp tóc bằng vàng ở giữa búi tóc và cả hai bên.
- Váy: trong bối cảnh của thời kỳ hoàng kim của nhà Đường, các quý cô ngày càng gợi cảm, và trang phục của họ dần đầy đặn và rộng rãi, với vẻ đẹp mũm mĩm. Tay áo rộng, hình trụ và thẳng, váy xếp nếp phổ biến và có hoa văn trang trí.
Thời trung Đường (756-840), sau cuộc nổi dậy An-shi, quyền lực của đất nước suy giảm và trang điểm của phụ nữ trở nên nhạt hơn.
- Lông mày: lông mày khóc, có hình dạng giống như cau mày và khóc.
- Má: không trang điểm bằng phấn hồng, theo phong tục “mặt đất son” của dân du mục.
- Môi: kiểu trang điểm môi tròn và nhỏ phổ biến, và màu môi đen đặc biệt.
- Kiểu tóc: búi cao.
- Váy: phong cách phát triển sang trọng và duyên dáng hơn, kiểu áo dài rộng hơn.
Thời hậu Đường (841 – 907), với những cuộc chiến thường xuyên, trang điểm của phụ nữ trở lại với vẻ ngoài thanh mảnh và tinh tế.
- Lông mày: màu lông mày như khói và mây trong sự xuất hiện nhẹ nhàng của một mạch núi xa xôi.
- Má: phấn hồng được thoa ở dưới gò má.
- Môi: vào cuối thời nhà Đường, đã có kiểu trang điểm môi nhấn mạnh hiệu ứng nhuộm màu, được nhuộm từ giữa môi ra ngoài.
- Hoa điền: hình bông hoa, hình con chim, hình dáng như con hạc bay.
- Lúm đồng tiền: trang trí bằng hoa vàng.
- Kiểu tóc: búi tóc rộng như đám mây, dễ dàng cài kẹp tóc và trang sức.
- Trang sức tóc: chiếc lược cài tóc vào búi tóc và hai bên thái dương, do nhà nước suy tàn nên các cung nữ quý tộc không đủ tiền mua chiếc kẹp tóc lộng lẫy nên dùng chiếc kẹp tóc bằng vàng bạc làm vật trang sức thay thế cho đồ lễ.
- Váy: trang phục phổ biến nhất của phụ nữ quý tộc vào cuối thời nhà Đường là áo choàng.
