Tô Châu – một thành phố với lịch sử lâu đời, nằm ở hạ lưu sông Trường Giang và trên bờ đông Thái Hồ thuộc tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Có câu nói “Trên có thiên đàng, dưới có Tô Hàng” là để ám chỉ vẻ đẹp của Hàng Châu và Tô Châu, thiên đường nơi hạ giới.
Tô Châu Viên Lâm
Tô Châu Viên Lâm (vườn cây cảnh cổ điển Tô Châu) – một kiến trúc lâm viên nằm ở Tô Châu, là nơi hội tụ tinh hoa nghệ thuật kiến trúc vườn của Trung Hoa, giản dị, tinh tế và lãng mạn, vừa có vẻ đẹp tự nhiên, vừa có nét độc đáo riêng của nghệ thuật tạo vườn. Bắt đầu từ thời Xuân Thu (514 TCN), hình thành trong thời Ngũ Đại, hoàn thành vào thời nhà Tống, hưng thịnh thời nhà Minh và Thanh.
Thời Xuân Thu, nơi đây là kinh thành nước Ngô. Cho đến nay, Tô Châu đã có hơn 2500 năm lịch sử. “Giang Nam viên lâm giáp thiên hạ, Tô Châu viên lâm quán Giang Nam” ý nghĩa rằng, Giang Nam có những khu vườn đẹp nhất trần đời, Tô Châu có những khu vườn đẹp nhất Giang Nam. Các khu vườn cổ của Tô Châu sơn thủy hữu tình, vừa giản dị nhưng cũng rất cổ kính và lãng mạn. Trong đó phải kể đến một số vườn như: Chuyết Chính Viên, Lưu Viên, Hoàn Tú Sơn Trang, Thương Lãng Đình, Sư Tử Lâm Viên, Ngẫu Viên, Thoái Tư Viên.
Mỗi triều đại của Trung Quốc đều có một công trình tiêu biểu trong khu vườn này. Tiêu biểu cho nhà Tống là Thương Lãng Đình, tiêu biểu cho nhà Nguyên là Sư Tử Lâm Viên, tiêu biểu cho nhà Minh là Chuyết Chính Viên và tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật tạo vườn của nhà Thanh là Lưu Viên.
1. Tô Châu Chuyết Chính Viên 苏州拙政园
Tô Châu Chuyết Chính Viên là một trong những khu vườn cổ nổi tiếng và lớn nhất ở Tô Châu, và là kiểu mẫu kinh điển nhất của những khu vườn cổ Giang Nam ở Trung Quốc. Tô Châu Chuyết Chính Viên được xây dựng vào những năm đầu vua Chính Đức thời nhà Minh và có lịch sử hơn 500 năm không chỉ nổi tiếng nhất trong số tất cả các khu vườn ở Tô Châu, mà còn được biết tới rộng rãi ở đại lục và vươn tầm thế giới. Bố cục của toàn bộ khu vườn lấy mặt nước làm trung tâm, với những hòn non bộ được bài trí cân xứng, những đình các lộng lẫy, hoa cỏ xum xuê, mang đậm nét đặc trưng của thủy trấn phía Nam sông Dương Tử, mang giá trị văn hóa – nghệ thuật cao.
2. Tô Châu Lưu Viên 苏州留园
Tô Châu Lưu Viên là một khu vườn tư nhân cổ rộng lớn được xếp vào danh sách những khu vườn nổi tiếng nhất Tô Châu, được biết tới rộng rãi với bố cục tinh xảo cùng bộ sưu tập những hòn đá hình thù kì lạ. Khu vườn được đánh giá cao vì sự khéo léo, rất tinh tế trong quá trình thiết kế, đòi hỏi người làm vườn phải có kỹ thuật nghệ thuật phong phú mới có thể tạo nên không gian sân vườn duyên dáng mà nay đã trở thành một ví dụ nổi tiếng thế giới về xử lý không gian kiến trúc một cách nghệ thuật.
3. Tô Châu Võng Sư Viên 苏州网师园
Tô Châu Võng Sư Viên là dạng vườn biệt phủ điển hình thuộc một trong bốn khu vườn nổi tiếng nhất ở Tô Châu, và cũng là di tích văn hóa trọng điểm quốc gia Trung Quốc và di sản văn hóa thế giới. Võng Sư Viên có bố cục nhỏ gọn, kiến trúc tinh tế, quy mô và tỷ lệ không gian hài hòa, dễ chịu. Với cách bố trí sân vườn tinh mỹ & khéo léo mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc và bầu không khí sân vườn trang nhã, Tô Châu Võng Sư Viên đã trở thành tác phẩm tiêu biểu trong những khu vườn cổ vừa và nhỏ ở Giang Nam.
4. Tô Châu Sư Tử Lâm 苏州狮子林
Tô Châu Sư Tử Lâm cũng là một trong những khu vườn đẹp nhất ở Tô Châu và là đại diện hàng đầu cho những khu vườn tư nhân cổ điển Trung Quốc có lịch sử lâu đời. Tô Châu Sư Tử Lâm nổi tiếng với non bộ có diện tích khoảng 0,15 ha, là hòn non bộ lớn trong vườn cảnh duy nhất còn sót lại ở Trung Quốc có giá trị lịch sử, nghệ thuật quan trọng. Trong khu vườn Sư Tử Lâm có rất nhiều đá hồ tinh xảo, non bộ, các kiến trúc điện, đình, các cổ kính,… được phân bố rất hài hòa và đẹp mắt. Thợ làm vườn cũng khéo léo bố trí thêm các món đồ trang trí bằng gỗ được chạm khắc tinh xảo, những bức tường hoa và cửa sổ với kết cấu phức tạp, tất cả kết hợp với nhau tạo nên một bức tranh đẹp mắt, toát lên vẻ tĩnh tại hiếm có.
5. Hoàn Tú Sơn Trang 环秀山庄
Hoàn Tú Sơn Trang là một trong những khu vườn cổ nổi tiếng ở Tô Châu, là sự sắp xếp ngoạn mục của đá và nước, tích hợp các yếu tố nghệ thuật truyền thống Trung Quốc như kiến trúc, làm vườn, điêu khắc, thơ ca, thư pháp và chạm khắc. Hoàn Tú Sơn Trang có diện tích nhỏ nhưng sở hữu hòn non bộ đá hồ đẹp nhất cả nước Trung Quốc, vừa đơn giản lại mạnh mẽ, với kết cấu chặt chẽ, cân đối và tự nhiên, nổi tiếng là hòn non bộ “độc nhất vô nhị ở phía Nam sông Dương Tử”.
6. Tĩnh Tư Viên 苏州市静思园
Tĩnh Tư Viên được xây dựng vào năm 1993 theo phong cách vườn cổ Giang Nam với phong cách nghệ thuật độc đáo. Toàn bộ Tô Châu Tĩnh Tư Viên có diện tích 66 mẫu được bố trí cân đối với ngôi nhà phía Đông và khu vườn phía Tây. Cảnh quan trong vườn đều được thiết kế theo kiểu mẫu vườn cổ Tô Châu nhưng vẫn có những yếu tố đột phá, đổi mới. Trong trang viên có những điểm tham quan nổi tiếng bao gồm cầu Hạc Đình, Tiểu Thùy Hồng, Tĩnh Viễn Đường, Thiên Hương Thư Ốc, Bàng Sơn Thảo Đường Đẳng, v.v. Trong số đó, đỉnh “Khánh Vân Phong” nổi tiếng là hòn non bộ cao nhất được vinh danh trong Sách Guinness Thế giới với hình dạng độc đáo và ngoạn mục, được du khách tò mò ghé tham quan quanh năm.
7. Thương Lãng Đình 沧浪亭
Thương Lãng Đình là một trong những khu vườn cổ nổi tiếng nhất ở Tô Châu được xây dựng lần đầu vào thời Khánh Lịch triều đại Bắc Tống. Thương Lãng Đình tuy có diện tích nhỏ nhưng lại rất đặc biệt, là khu vườn duy nhất sử dụng nước để tạo cảnh quan. Một đặc điểm chính khác của khu vườn là cửa sổ hoa. Thương Lãng Đình là nơi có nhiều cửa sổ hoa nhất trong tất cả khu vườn Tô Châu còn tồn tại, và mỗi cửa sổ đều có kiểu dáng hoa văn khác nhau vô cùng tinh tế. Cho đến nay, khu vườn vẫn bảo tồn rất hoàn hảo với cỏ cây tươi tốt và ao nước trong mát, được các chuyên gia làm vườn ca ngợi là một “khu rừng đô thị” điển hình.
8. Art Garden 艺圃
Art Garden là khu vườn nhỏ nhất trong số các khu vườn Tô Châu mang đậm chất nghệ thuật thời nhà Minh. Bố cục của toàn bộ khu vườn rất đơn sơ và vui mắt, với phong cách hoàn tự nhiên, giản dị, không có cảm giác rườm rà hay nhân tạo. Cho đến nay, Tô Châu Art Garden vẫn giữ phong cách và cấu trúc của những khu vườn thời xưa, với bố cục đơn giản và rõ ràng, tự nhiên và mộc mạc. Cảnh quan khu vườn rất yên tĩnh, có thể gọi là một kiệt tác của những gia viên cổ. Khu vườn trước đây là nơi ở của những danh nhân nổi tiếng nên có giá trị lịch sử và nghệ thuật cao.
9. Ngẫu Viên 耦园
Ngẫu Viên trước đây gọi là Thiệp Viên, được xây dựng dưới thời nhà Thanh, là một trong những khu vườn Tô Châu nổi tiếng ở Trung Quốc. Khu vườn có diện tích khoảng 12 mẫu được bố trí theo bố cục: nơi ở ở giữa, vườn phía Đông và phía Tây ở hai bên, ở đầu phía Bắc có dãy nhà cao tầng phía sau sông, được kết nối với nhau bằng “Tẩu Mã Lâu”. Cách bố trí một nhà ở và hai vườn của Ngẫu Viên được đánh giá là độc nhất vô nhị. Trong đó núi và hồ là cảnh quan chính của khu vườn, được bao quanh bởi các đình, các và hành lang, làm bật lên nét tao nhã, phóng khoáng của khuôn viên. Toàn bộ khu vườn có bố cục dày đặc nhưng cân đối với nhiều kiệt tác tinh xảo được bài trí khắp nơi.
10. Thoái Tư Viên 退思园
Thoái Tư Viên xây dựng vào thời nhà Thanh là một trong những khu vườn nổi tiếng ở phía Nam sông Dương Tử. Tổng thể khu vườn có một tòa nhà nằm ngang có diện tích tầm 8-9 mẫu được tích hợp từ sảnh, sân, tháp, đình, các, cầu, đài, hành lang, quảng trường và phòng ốc. Có thể nói, Thối Tư Viên kết hợp những ưu điểm nhỏ và tinh tế, nhẹ nhàng và trang nhã của khu vườn thời nhà Thanh, bổ sung thêm đình các và sân hiên một cách dụng ý đầy thú vị, thể hiện đầy đủ bản chất của khu vườn Tô Châu, phô diễn trình độ và tay nghề thủ công tuyệt vời của thợ làm vườn. Có thể coi Thối Tư Viên là tác phẩm tiêu biểu của khu vườn cổ điển Giang Nam.
11. Di Viên 怡园
Di Viên là một khu vườn cổ nổi tiếng ở Tô Châu được xây dựng vào thời Quang Tự của nhà Thanh, khu vườn có diện tích 6270m2 được chia thành hai phần phía đông và phía tây: phần phía tây là phòng gia tiên, phần phía Nam thông với nơi ở. Vì Di Viên được xây dựng muộn hơn so với nhiều khu vườn khác ở Tô Châu nên đã kế thừa những ưu điểm nổi bật của các khu vườn Giang Nam khác như bố cục hành lang phức hợp, điện Nguyên Dương, hòn non bộ, thuyền đá, v.v. Tổng thể khu vườn được thiết kế rất tinh tế với những tảng đá uốn lượn, những lầu các trang nhã, những khóm cây, ngọn cỏ đung đưa, rộn ràng tiếng chim hót và hoa thơm, tất cả tạo nên một bức tranh dịu dàng và bình đạm.
12. Khúc Viên 曲园
Khúc Viên từng là nơi ở cũ của Du Việt (một học giả nổi tiếng thời nhà Thanh) nổi tiếng với khu vườn cổ Tô Châu đã được liệt kê là đơn vị bảo vệ di tích văn hóa ở thành phố Tô Châu vào năm 1963 và đơn vị bảo vệ di tích văn hóa ở tỉnh Giang Tô vào năm 1995. Khúc Viên có tổng diện tích 2.800m2 với nhà chính ở giữa, chia làm 5 gian từ Nam ra Bắc, có một số phòng phụ ở phía Đông thông với nhà chính bằng các lối đi nhỏ. Phía Tây và phía Bắc là đình và vườn, tạo thành hình thước kẻ, bao quanh ngôi nhà chính. Tổng thể không gian của Khúc Viên là sự kết hợp hài hòa giữa nhà ở và gia viên với hòn non bộ, hồ nước, hoa, cây cối và những gian phòng, lầu các, hành lang. Tất cả gợi nhớ đến những căn nhà của quan viên thời phong kiến Trung Quốc, mang sắc màu cổ điển nhưng trang nhã và đẹp mắt.
Phố Cổ Tô Châu
Thất Lý Sơn Đường – khu phố cổ nghìn năm lịch sử ở Tô Châu, là phố cổ đầu tiên ở Trung Quốc, nằm ở phía Tây Bắc thành phố Tô Châu, nơi có phong cảnh sông nước tiêu biểu cho vẻ đẹp của vùng Giang Nam.
Toàn bộ con phố có hình dáng song song của sông và đường. Dọc hai bên bờ sông là những tòa nhà tường trắng ngói đen, treo lủng lẳng hàng đèn lồng đỏ chót. Trong các ngôi nhà có kết cấu: cửa trước là đường và cửa sau là sông, bậc thang thông ra mặt nước. Các tòa nhà dân cư hai bên sông xếp thành hàng, đối diện nhau qua sông. Có thể gọi đây là con đường thủy của Tô Châu, “nơi đường thủy chạy song song, sông phố liền kề”. Bạn có thể ngồi bên sông, thưởng thức trà ngon và bánh ngọt, hoặc nếm thử những món đặc trưng tại nơi đây. Chốc chốc lại có con thuyền xuôi mái chèo, êm đềm và lặng lẽ.
Cầu Tonggui là một cây cầu bằng đá hình vòng cung một lỗ bắc qua sông, với gạch phẳng màu xanh lam và lan can bằng đá dăm. Cầu có nhịp 7,2 mét, rộng 2,3 mét và dài 19 mét.
Đặc trưng của kiến trúc Thất Lý Sơn Đường chính là: sông và đất liền kề, sông và phố song song. Cầu Tonggui là nơi tốt nhất để chiêm ngưỡng phong cảnh thị trấn nước Tô Châu.
Cổ Trấn Tô Châu
Thị trấn cổ Chu Trang (Zhouzhuang) là một điểm đến nổi tiếng ở Tô Châu, được biết đến với vẻ đẹp trầm mặc và kiến trúc cổ. Nơi đây cách trung tâm Tô Châu khoảng 30km về phía Đông Nam, có lịch sử gần 1000 năm với kiểu kiến trúc được giữ gìn từ thời nhà Minh và nhà Thanh.
Điểm tham quan chính ở Chu Trang thu hút khách du lịch bậc nhất chính là Cầu Song Kiều, dinh thự Nhà Thẩm Vạn Hòa, Nhà Trương – nơi ở của một thương gia giàu có thời xưa và Chùa Quán Âm với kiến trúc cổ độc đáo.
Thị trấn cổ Đồng Lý cách trung tâm Tô Châu khoảng 18km về phía đông và nổi tiếng với kiến trúc cổ và hệ thống kênh rạch. Được xây dựng vào thời nhà Tống, cổ trấn Đồng Lý có diện tích 62 km2, bao quanh là 15 con kênh đào và nối tiếp nhau bởi 49 cây cầu với nhiều hình thù khác nhau. Hai bên bờ kênh là những quán cà phê, nhà hàng truyền thống luôn thắp đèn sáng trưng vào buổi tối.
Điểm nhấn của Đồng Lý là những ngôi nhà gỗ truyền thống được xây dựng dọc theo bờ kênh. Những ngôi nhà này được làm bằng gỗ mun và gạch nung, mang đậm dấu ấn kiến trúc Trung Hoa cổ điển.
